Woensdag 10 april 2024 vond alweer de derde editie van de landelijke Dag van de fietshelm plaats. Het doel van deze dag is om mensen, zowel jong als oud, bewust te maken van het belang van de fietshelm. Bovendien wordt getracht helmgebruik ook bij de politiek hoger op de agenda te zetten.
Stom en haren raken in de war
Woensdag 10 april jongstleden vond alweer de derde editie van de landelijke Dag van de fietshelm plaats. Het doel van deze dag is om mensen, zowel jong als oud, bewust te maken van het belang van de fietshelm.
Fietsongelukken leiden in veel gevallen tot hersenletsel – breuken, bloedingen en ernstige kneuzingen – met vaak levenslange klachten tot gevolg. Wie valt, kan jarenlang of zelfs blijvend last hebben van overprikkeling, geheugenproblemen, concentratiestoornissen en vermoeidheid. De sociale impact van hersenletsel wordt door de meesten van ons erg onderschat.
Een fietshelm. ‘We zijn er niet mee opgevoed, het is onhandig en je staat voor lul’ zijn argumenten die artsen vaak horen als ze vragen waarom slachtoffers geen helm droegen. Betutteling is er ook een. Althans, dat vindt vierendertig procent. Achtentwintig procent denkt dat een ongeluk niet waarschijnlijk is. Zevenentwintig procent draagt hem niet omdat het er stom uitziet en vijfentwintig procent weigert een helm omdat het haar erdoor in de war raakt.
Meer fiets- dan autododen
Nederland is het enige land ter wereld waar meer mensen in het verkeer overlijden op de fiets dan in de auto. Uiteraard kan dat niet los worden gezien van het feit dat we een fietsend landje zijn. Het dragen van een fietshelm verkleint het risico op hersenletsel met 36%. De kans op hoofdletsel bedraagt met een helm nog maar 62%.
Uit een recent gehouden representatief onderzoek onder het Hart van Nederland-panel is gebleken dat een meerderheid van de Nederlanders (59%) een gehele of gedeeltelijke helmplicht voor fietsers wil. Zevenentwintig procent van hen vindt dat die verplichting voor iedereen moet gelden. Tweeendertig procent vindt een verplichting voor alleen kinderen en/of ouderen op zijn plaats.
Stijging
Het aantal fietsslachtoffers met ernstig letsel is in de afgelopen tien jaar fors – met veertig procent – gestegen. In 2023 belandden 76.400 fietsers – waarvan 26.000 kinderen in de leeftijd van nul tot achttien jaar – op de Spoedeisende Hulp. Bijna 49.000 van hen waren zwaargewond.
Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) kwamen vorig jaar per duizend kilometer weg, acht fietsers om het leven. In Nederland komt dat neer op zo’n 270 fietsdoden. Veertig procent van hen reed op een elektrische fiets.
Uit landelijk onderzoek van VeiligheidNL is gebleken dat bij zeventig procent van de fietsongelukken, alleen de fietser is betrokken. Eenzijdige ongelukken dus. Iets minder dan de helft van alle fietsslachtoffers is ouder dan 55 jaar.
Hetzelfde onderzoek wijst uit dat het aantal slachtoffers met ernstig letsel in die groep in de afgelopen tien jaar met vijfendertig procent is gestegen. Bij jongeren tussen de twaalf en zeventien is die stijging zelfs eenenveertig procent.
Op 10 april werd in elke provincie opnieuw een poging gedaan bewustwording te creëren. Dit initiatief is een samenwerking van een aantal partners te weten: Bovag, provincie Gelderland, Hersenletsel.nl, Doortrappen, ANWB, provincie Fryslan, VeiligheidNL, HersenStrijd fonds, Artsen voor Veilig Fietsen, Interpolis, Hersenstichting en Veilig Verkeer Nederland.
Fietsersbond
Toch klinkt er met betrekking tot de fietshelm ook een tegengeluid. En dat komt vanuit niet onbelanrijke hoek. Namelijk de Fietsersbond die tegen een plicht is en meent dat het ieders vrije keuze moet zijn en blijven. Volgens de bond is inmiddels meermaals gebleken dat dwang leidt tot minder fietsen. Bovendien wordt de helm geassocieerd met een gevaarlijke bezigheid, iets waardoor je bang wordt en je daar ook naar gedraagt. Als derde reden noemen mensen het ingewikkeld. Want, wat doe je met die onhandige helm als je hem niet op hebt omdat je even de stad in wilt of onderweg een expositie wilt bekijken?
Uit onderzoek is gebleken dat mensen in landen met een helmplicht veel minder snel en vaak de fiets pakken. Uiteraard heeft dit – zeker op de lange duur – een negatief effect op de volksgezondheid.
De bond pleit dan ook voor andere maatregelen. Bijvoorbeeld een veiliger infrastructuur, lagere snelheden voor auto’s en betere fietslessen. Zo pak je volgens deze organisatie de oorzaak aan in plaats van het gevolg.
Europa
De fietshelm is in Europa voor volwassenen vooralsnog alleen verplicht in Finland en Spanje en dan nog uitsluitend buiten de bebouwde kom. Zwitserland kent een verplichting voor snelheden boven de twintig kilometer per uur. In Duitsland zijn helmen alleen verplicht voor de racefiets, mountainbike en de speed-pedelec.
Buiten Europa kennen Australië, Argentinië en Namibië wèl een algehele verplichting.
In Nederland is iedereen nog steeds vrij er (g)een te dragen. En wie er geen wil dragen, moet het zeker laten en vasthouden aan wat was. Want, dat is volgens consumentenpsycholoog Patrick Wessels precies wat hier (mee)speelt. “Mensen houden niet van verandering: Dat deden we vroeger toch ook niet”.
Maar zij die beseffen of uit eigen ervaring weten welke ellende met een helm kan worden voorkomen, twijfelen niet meer. Geen moment, omdat – zoals een Duitse het formuleerde – ‘Mein Kopf sehr wichtig ist und ich ihn nicht ersetzen kann wenn etwas passiert’. Dus niet omdat de overheid het wil, maar omdat je wijs en verstandig bent en zelf verantwoordelijkheid neemt voor je eigen lijf. Een beter argument valt nauwelijks te bedenken.
Meer over welzijn in Haaksbergen
Meer over sport in Haaksbergen
Volg het nieuws uit Haaksbergen
Tekst: Hanneke Straten
Een productie van RTV Sternet