Het college van Haaksbergen heeft voorstellen voor aanpassingen in de inkomsten en uitgaven gedaan aan de gemeenteraad, die daarover op 9 juli beslist als de kadernota op de agenda staat. Maar de ruimte voor de gemeente om te bezuinigen is zeer beperkt. We zetten het voor u op een rij.
Voorstellen college B&W en participatie
De gemeenten in Nederland, en Haaksbergen dus ook, krijgen vanaf 2026 te maken met beperkingen in de ruimte om geld uit te geven. Het ravijnjaar wordt dat ook wel genoemd. Inmiddels heeft, na protesten van het VNG, de regering de bezuinigingen op het “gemeentefonds” enigszins verzacht, maar die pijnverlichting geldt alleen in de eerste twee jaar, daarna mogen de gemeenten het zelf uitzoeken.
Het college van Haaksbergen heeft voorstellen voor aanpassingen in de inkomsten en uitgaven gedaan aan de gemeenteraad, die daarover op 9 juli beslist als de kadernota op de agenda staat. Er is ook geprobeerd via participatiebijeenkomsten ideeën en opvattingen van de inwoners van Haaksbergen op te halen. Dat is deels naar tevredenheid gegaan, al viel de opkomst bij de speciale inspraakavond bij de gemeenteraad nogal tegen, want daar verschenen alleen inwoners die kwamen pleiten voor het in stand houden van het zwembad de Wilder.
Beperkt aantal knoppen “om aan te draaien”
RTV Sternet ging in gesprek met de wethouder financiën om wat meer duiding te verkrijgen. Dat lukt goed, want Niemans is iemand, die “graag dingen uitlegt”. We hebben het over 82,9 miljoen aan inkomsten en 83,5 miljoen aan uitgaven voor het jaar 2026 (begroting). Dat lijken bedragen waar menig huishouden en/of bedrijf jaloers op zou zijn, want met enige creativiteit moeten daar toch financiële oplossingen uit te halen zijn?
Maar de ruimte om aan de knoppen te draaien, beperkt zich tot slechts 10% van de begroting. Het grootste deel van de inkomsten komt van het Rijk, ruim 60%, en is bedoeld voor de financiering van wettelijk aan de gemeente opgedragen taken zoals WMO en Jeugdzorg. Verplichtingen op deze terreinen zijn gewoon wettelijk vastgelegd en daarop kan Haaksbergen dus niet bezuinigen. Althans niet op de toepassing van de wetgeving.
Wel kan de gemeent een beetje sturen in de dienstverlenende ondersteuning zoals die van Wijkracht bijvoorbeeld. Maar tegelijkertijd wil Haaksbergen meer inzetten op preventieve maatregelen die voorkomen dat inwoners gebruik moeten maken van WMO en jeugdzorg. Een gemeente kan natuurlijk ook aan de OZB-knop draaien en die hoger zetten. Maar ook daarvoor gelden beperkingen, je kunt de waarde van huizen niet fictief eindeloos opkrikken. En je doet er menig Haaksbergenaar absoluut geen plezier mee.
Gezin en huizenbezitter
Niemans is van mening, dat je de financiën van een gemeente wel degelijk kunt vergelijken met die van een gezin (bijvoorbeeld met een eigen huis). De vergelijkimg met een bedrijf is al veel moeilijker, want een bedrijf heeft veel meer mogelijkheden om aan allerlei knoppen te draaien (denk bijvoorbeeld aan omzetverhoging, opkopen van bedrijven, reductie van personeel, panden verkopen etcetera). Een gezin heeft doorgaans te maken met vaste inkomsten (salaris of uitkering) en vaste uitgaven. De hypotheek (of de huur) zijn onvermijdbare uitgaven, salaris en/of uitkering zijn niet direct te beïnvloeden. Maar als er dan door anderen gekort wordt (ontslag, ziekte etc.) staat het gezin toch voor de noodzaak bezuinigingen door te voeren, die het hele gezin raken. Er moeten dan keuzes gemaakt worden en niet alles is uitwisselbaar. Het gezinsoverleg is wel een ideale mogelijkheid om op tafel te krijgen wat wel of niet kan”en eventuele misverstanden op dat gebied op te lossen. Die misverstanden blijken er ook te zijn als je inwoners van een gemeente raadpleegt.
AZC of zwembad, nieuwbouw Assink
Een van de vele misverstanden is, dat je uitgaven onbeperkt kunt uitwisselen. Bijvoorbeeld door te zeggen: geef geen geld uit aan een AZC, maar besteed dat aan een zwembad. Los van het feit, dat het om bedragen van verschillende omvang gaat, wordt een AZC betaald door het COA. ‘Daar wordt dus door de gemeente niets aan verdiend’, stelt Niemans, ‘en ook niet betaald’. Een zwembad vraagt in de eerste plaats om een forse investering, waarvoor geld geleend moet worden. En geleend geld moet nu eenmaal, met rente, worden terugbetaald. Net zoals in een gewoon huishouden ook de hypotheek en de rente deel uitmaken van de maandelijkse lasten, moeten de kosten voor financiering ook bij een gemeente weer elk jaar “opgehoest” worden. Inmidels hebben drie partijen )(CDA, NH en PvdA naar aanleiding van de resultaten over het jaar 2024 een amendement ingediend, waarin wordt voorgesteld om € 750.000 van het financiele overschot te reserveren voor de Wilder. Dit amedement is uiteindelijk door de meerderheid van de raad ondersteund.
Maar bij de bespreking van de kadernota (begroting 2026-2029) komt het onderwerp opnieuw aan de orde, want dan gaat het om de vraag of het nu door de raad gekozen “spaarpotje” gedurende vele jaren gevuld kan blijven worden om het zwembad te kunnen renoveren of helemaal nieuw te bouwen. Dat is het verschil tussen het gebruiken van een “korte termijn en toevallig voordeeltje” en een lange termijn investering.
Andere bezuinigingen
‘Er zijn natuurlijk mogelijkheden om te bezuinigen op vanzelfsprekende voorzieningen als groenonderhoud, aanplantingen, onderhoud wegen, bakken voor opvang hondenontlasting of afvalscheiding. In die zin zijn ook wel voorstellen aan de raad gedaan inclusief de aanname, dat mensen best bereid zijn om meer zelf te doen’, vult Niemans verder aan. De bijbehorende plaatjes geven aan hoe de verhouding van inkomsten en uitgaven in het jaar 2026 er uit ziet en waar men in 2029 wil uitkomen.
Investeringen
Tegelijkertijd met allerlei bezuinigingen en verhoging van inkomsten, moet Haaksbergen ook blijven investeren. Nieuwbouw voor het Assink is welhaast heilig: wil Haaksbergen ook in de toekomst aantrekkelijk blijven voor gezinnen dan is een middelbare school een must. Ook op het terrein van verkeer en vervoer zit niet zoveel manoeuvreerruimte, ook deze gemeente heeft behoefte aan een behoorlijke infrastructuur.
Niemans: ‘Noodzakelijke investeringen moeten er ook gedaan worden in het ambtenarenapparaat, dat vooral op financieel- en automatiseringsterrein versterking behoeft. ‘De digitalisering loopt achter, essentiële en aan wettelijk voorgeschreven financiële rapportages kunnen we niet altijd goed en op tijd voldoen. Daar zullen we toch in moeten investeren. En natuurlijk kun je over een raadszaal, die aan ingrijpende vernieuwing toe is, best grappen maken als “ze hebben toch genoeg aan een tafel en een keukenstoel”, maar een gemeenteraad heeft toch in het belang van een goed werkende democratie een fatsoenlijke werkruimte nodig’, zegt Niemans tenslotte.
Meer over politiek in Haaksbergen
Volg het nieuws uit Haaksbergen
Interview en tekst: Ton van Rijswijk
Eindredactie: Michel van der Voort
Een productie van RTV Sternet