RTV Sternet en de Historische Kring Haaksbergen maken een serie over de geschiedenis van Haaksbergen. Deze keer is het onderwerp: Waterpark Het Lankheet, bevloeiing en ecologische waterzuivering.
De Buurserbeek was de echte levensader voor het ontstaan van het dorp Haaksbergen. Het water zorgde voor bevloeiing, vervoer over water en voert ook allerlei stoffen af waar we niet zo blij mee zijn. Het waterschap moet de afvalstoffen minimaliseren. Zuivering kan langs mechanische weg, maar ook op een ecologische manier. Waterpark Het Lankheet is hier een mooi voorbeeld van.
Vloeiweiden
Historische vormen van waterbeheer staan weer in de belangstelling. Het traditioneel bevloeien van graslanden is één van de manieren om water te bergen, vast te houden en geleidelijk af te voeren. Zover men heeft kunnen nagaan is het bevloeien van hooilanden om de grasgroei te stimuleren in ons land als reguliere landbouwtechniek vanaf de 10e eeuw ontstaan. Bevloeien door het opbrengen van water op graslanden betekende vroeger een aanzienlijke verhoging van de gewasopbrengst. Als met kalk- en mineraalrijk water de hooilanden konden worden gevoed, was er in principe sprake van een gesloten voedselcyclus, een zelfvoorzienend systeem.
De boeren konden door middel van weidebevloeiing wel tot drie keer per jaar oogsten, wat zelfs naar hedendaagse maatstaven niet gering is. Het vorstvrij houden van de zode in de winter zorgde er bovendien voor dat in het voorjaar de grasgroei snel op gang kon komen. Schadelijke insecten voor het boerenbedrijf als engerlingen, emelten en ritnaalden werden door het water bestreden en mollen werden verdreven. Met de komst van kunstmest eind 19e begin 20e eeuw, is aan het bevloeien van hooilanden vrij abrupt een einde gekomen.
Tot nu toe is op Het Lankheet bevloeid met gebiedseigen water, maar om verdroging te voorkomen wordt ook water van de nabij gelegen Buurserbeek gebruikt.
Zuivering met riet
Waterzuivering is actueel vanwege de Europese richtlijn die hoge normen voorschrijft voor de kwaliteit van het oppervlaktewater. Op Het Lankheet zijn in 2005 enkele vloeiweiden ingericht als rietfilters om de ongewenste voedingsstoffen uit het beekwater te zuiveren. Om een ecologisch goede toestand te realiseren, is verwijdering noodzakelijk van overmaten van: vermestende plantenvoedingsstoffen, vooral fosfaat, stikstof en nitraat; zware metalen zoals koper, zink, nikkel en cadmium; organische verontreinigingen c.q. toxische stoffen zoals, pesticiden en oestrogenen.
Het Researchcentrum van de universiteit in Wageningen heeft een multifunctioneel systeem ontwikkeld, waarin biologische zuivering door rietteelt en duurzame zuivering door jaarlijkse rietoogst voorop staan.
Op drie vloeiweiden die in 1895 door G.J. van Heek sr. op Het Lankheet zijn aangelegd, aanvankelijk bij wijze van heideontginning, werd het zuiveringsfilter aangelegd. Dit systeem functioneert met horizontaal doorstroomde rietvelden, waarbij de bodem als oppervlakkig cofilter en opslagmedium fungeert. Het horizontale zuiveringsfilter is als een soort sawa aangelegd. Dammetjes omzomen 18 compartimenten waarin het water trapsgewijs met gering verval gezuiverd worden. Het middeleeuwse driehoeksprincipe van bevloeiing (breed opbrengen, versmald afvoeren) is per compartiment aangehouden, zij het in een eigentijdse trapeziumvorm om een maximale onttrekking van voedingsstoffen te garanderen. Het water stroomt links-rechts, rechts-links door de compartimenten zodat over een lengte van zo’n 150 meter een traag meanderende beweging ontstaat.
Recreant
Na zuivering kan het water via het fijnvertakte watersysteem naar kwetsbare plekken worden geleid die baat hebben bij dit water. Het natuurlijke zuiveringsfilter met de vloeiweiden heeft voor de wandelaar in de eerste plaats een functie als wijds waterpark. Hier zijn nieuwe natuur en waterbeheer op een bijzondere wijze vervlochten. Het filter is als watertuin ingericht met wandelpaden, uitzichtpunten en waterbassins. De aanwezige insecten, amfibieën en planten helpen om het water een goede kwaliteit te laten krijgen.
Bezoekers kunnen sinds 2007 in het Waterpark worden rondgeleid. Zij worden naast wetenschappelijke informatie getrakteerd op de cultuurhistorische aspecten van het landgoed, die aantrekkelijk worden gecombineerd met kunst. Het Lankheet is een voorbeeld hoe de combinatie van cultuurhistorie, wetenschap en recreatie betekenis kan krijgen bij het oplossen van de watervragen.
Bronnen:
Stromend landschap, E. Brinckmann e.a.
Website: www.waterparkhetlankheet.nl
Het Verhaal van Haaksbergen 2024
RTV Sternet en de Historische Kring Haaksbergen maken onder de noemer ‘Het Verhaal van Haaksbergen’ een serie over de geschiedenis van Haaksbergen. In ieder deel wordt een ander onderwerp behandeld.
Bekijk en beluister hier alle afleveringen van het Verhaal van Haaksbergen 2024
Ga naar de start van het Verhaal van Haaksbergen 2024 en de index
Verteller: Wim Oltwater
Opnames en montage: Constance van Wolferen
Tekst en eindredactie: Michel van der Voort
Met dank aan de Historische Kring Haaksbergen
‘Het verhaal van Haaksbergen’ is mede mogelijk gemaakt door de Provincie Overijssel.
Een productie van RTV Sternet