RTV Sternet en de Historische Kring brengen het verhaal van Haaksbergen in beeld, van de vroegste geschiedenis tot op heden. Deze keer: de Buurserbeek
Zonder de Buurserbeek zou Haaksbergen misschien nooit hebben bestaan. ‘Veur Hoksebarge hef benaamd de Buurserbek aait belangriek west’, zo meldt de gemeente op haar website. Water was voor de vorming van het landschap een bepalende factor, vooral de Buurserbeek. Dit riviertje is ontsprongen uit diverse stroompjes, waaronder de Aa bij Ahaus. Bij de Haarmühle steekt het de grens over en zoekt haar weg door Buurse en Haaksbergen naar Diepenheim, om als Schipbeek verder te kabbelen naar de IJssel bij Deventer.
De Buurserbeek heeft niet altijd dezelfde loop gekend. De Oude Beek is voor Haaksbergen de belangrijkste geweest, want aan weerszijden daarvan liggen de oudste erven van de marken Buurse, Haaksbergen en Honesch. Oorspronkelijk liep de Buurserbeek door het centrum van het dorp, langs de Klaashuisweg en dan zuidelijk langs de Oostenstraat (huidige Von Heijdenstraat). Sporen van die vroegere beekloop zijn in 2010 nog aangetroffen bij opgravingen in de voormalige pastorietuin bij de Hervormde Kerk. Bij dit archeologisch onderzoek in de bouwput voor een appartementencomplex vond men ook nog een boomstam die als peilstok werd gebruikt om de waterstanden te meten.
Op het punt van de Markt met de Molenstraat was in 1967 in een bouwput de bedding van de Oude Beek duidelijk te zien. Vandaar vervolgde de waterstroom zijn weg door het Meuken, noordelijk langs de Eibergsestraat en de Ten Vaarwerkstraat, en dan langs de boerderijen van ‘t Varck, om daarna het Haaksbergse gebied te verlaten. Nog bestaande oude erven vormen een bewijs dat de bewoners zich vooral langs de Buurserbeek vestigden.
Nieuwe beek.
De stad Deventer had een scheepvaartverbinding gegraven tussen de Markelosebeek en de Buurserbeek. Op Haaksbergs gebied zijn toen maatregelen genomen om het de schippers mogelijk te maken tot Den Broam in Buurse te varen. Van de Morsbrug tot de Koekoeksbrug werd een nieuwe beek gegraven, ongeveer zoals die nu aanwezig is. Van de Klaashuisbrug groef men een nieuwe bedding naar de Vedder in de buurt van de Molenveldsbrug en zo kreeg de Buurserbeek zijn huidige loop.
De scheepjes waarmee op de Buurserbeek werd gevaren, werden potten genoemd. Ze waren maximaal 8,5 m lang, 1,5 m breed en 1 m hoog. Leeg hadden ze een diepgang van slechts 12 cm. Op Haaksbergs gebied zijn verschillende overslagplaatsen gevonden, waar goederen uit de omgeving van Haaksbergen en aangrenzend Munsterland met paard en wagen werden aangevoerd en overgeladen op schepen. In het Assinkbos is nu nog de Poteerdenhook bekend, genoemd naar de potaarde (klei voor aardewerk) die daar aangevoerd werd. Bij de Lankheterbrug vond men veel houtskool in de grond, restanten van partijen houtskool, die hier opgeslagen werden om naar ijzergieterijen in Deventer vervoerd te worden.
Bij Den Broam in Buurse werden boomstammen opgeslagen die afkomstig waren uit het Duitse gebied. Deze werden in vlotten over de beek vervoerd. De schrijver Sylvanus (17e eeuw) schreef dat de Schipbeek zeer bekwaam was ‘voor de holtkoperen om groote balcken uit het Twente en de grenzen van Munsterland met kleine moeyte ende kosten af te brengen’.
Bronnen:
Historische Kring Haaksbergen, Historie van Haaksbergen, deel I. 1975.
W.H. Nijhof, Heeren en Helden van Haaksbergen. 2010.
Gemeentekompas Haaksbergen. 2009
Johan ten Broeke, Kringen in het water. 2005.
Over het project ‘het Verhaal van Haaksbergen’
RTV Sternet produceert het verhaal van Haaksbergen in nauwe samenwerking met de Historische Kring Haaksbergen. In deze video producties wordt aandacht geschonken aan de archeologie en aan immaterieel erfgoed en de streektaal in Haaksbergen, dit gebeurt samen met de deskundigen van de Historische Kring.
Voor de serie worden zowel op locaties als in de studio van RTV Sternet opnames gemaakt. De producties worden gepubliceerd via de mediakanalen van RTV Sternet en bereiken zo duizenden inwoners van de gemeente en daarbuiten. Daarnaast worden de producties beschikbaar gesteld aan de Historische Kring en opgenomen in haar archief.
Kijk voor meer informatie op de website van de Historische Kring Haaksbergen
Meer over cultuur in Haaksbergen
Volg het nieuws uit Haaksbergen
Dit project is mede mogelijk gemaakt door de provincie Overijssel. Met medewerking van : Christa Wensink, Wim Oltwater, Michel van der Voort, Constance van Wolferen.
een productie van RTV Sternet